"Oma, trek je schoenen aan... anders kan je niet met mij mee!"

In het kader van 'hoe voel ik mij?' is mijn antwoord moe, maar voldaan. Het was vandaag mijn omadag. Sommigen spreken over oppasdag, maar voor mij voelt het als een voorrecht om beide kleindochters een hele dag voor mezelf te hebben. Tegelijkertijd help ik de ouders, mijn schoondochter en zoon, een handje en dat voelt ook niet verkeerd. 

Het vraagt veel van mij, zeker nu mijn lichaam en geest nog niet helemaal in balans is. 's Ochtends vroeg zit ik al voor zes uur in de auto op weg naar het Oosten van Brabant. Vanochtend straalde de zon al volop. Het liefst had ik de auto even op de Moerdijkbrug geparkeerd om aldaar een mooie foto van de ochtendzon te maken. 

Om zes uur is het nog niet zo druk op de weg en ik moet mezelf weerhouden om niet harder te gaan rijden  dan toegestaan is. Vooral als je maar 100 km/uur mag. Dat ervaar ik als een aanslag op mijn gave van geduld. En al helemaal als ik maar 50 mag rijden op een doodstille weg. De ervaring heeft mij inmiddels geleerd dat als ik toch doorkar, de prijs te hoog is. Vorig jaar ben ik op de weg er naar toe EN op de weg naar huis geflitst. Dat was nog eens een duur oppasdagje.

Vandaag heb ik echt genoten van mijn praatgrage (b)engeltjes. Het is vrijwel een gewoonte dat we na het ontbijt en aankleden even bij mama in de winkel gaan kijken. De oudste legde mijn slippers naast mij neer met de waarschuwing dat als ik niet mijn schoenen aan deed ik thuis moest blijven. 'Oma, dan kan je niet met ons mee'. Aha.... het is maar net hoe je het bekijkt! En onderweg oefent de kleine meid met oversteken. Auto's op 500 meter afstand is een reden om niet over te steken en tja, fietsers, die kunnen best wel even op ons wachten..... 

Toen Kletsmajoor naar bed was voor een middagdutje had ik de jongste even voor mezelf. Dat is tot nu toe nog niet zo vaak voorgekomen. Ze kroelt graag en deelt haar kusjes en knuffels met liefde. Zo'n warm en outgoing meisje, dat graag lacht. Het zonnetje in huis. Maar o wee, als het allemaal niet gaat zoals zij het graag wilt of als ze de fles of haar boterham zat is..... dan zie je pas goed wat haar karaktertje te weeg kan brengen. Ik heb medelijden met haar vader en moeder. Gelukkig duurt het nog zo'n tien jaar voordat ze de puberteit bereikt heeft. Pffff.... 

Ja, ik geniet van mijn kleine dondersteentjes. Ik voel pas hoe moe ik ben als ik 's avonds, na thuiskomst, om de bank plof, moe, maar voldaan. 

Het is vakantietijd en ik zal de meisjes nu een poosje niet kunnen zien. Aan de ene kant is het fijn dat ik even geen 'verplichtingen' heb, maar aan de andere kant zal ik het gekwebbel en kroelen erg missen. 

Oma - zijn.... wie had gedacht dat ik het zo leuk zou vinden? Wie had gedacht dat ik zoveel van het grut zou kunnen houden? 

Tribute to my daughter

Acht en twintig jaar geleden..... Het is waar wat ze zeggen: je vergeet het nooit. Ik weet het nog als de dag van gisteren. Mijn gevoelens waren dubbel... blij dat het zo ver was en van de andere kant voelde het ook wel spannend.

We moesten al vroeg in het ziekenhuis zijn. De verpleegsters lief en zorgzaam en de grapjes tussendoor maakte dat ik me meer en meer op mijn gemak ging voelen. Er was wel wat ontsluiting, maar de weeën kwamen helaas niet erg op gang. Het water werd gebroken en een infuus, had men bedacht, zou het werk wel verder doen. Samen met de vader van mijn kinderen, liepen we door het ziekenhuis. Kilometers hebben we afgelegd, daarbij trap op en trap af, maar blijkbaar het de baby geen zin om te komen. 

Tegen de middag was er al wat meer ontsluiting, maar nog lange na niet genoeg. Of we iets wilden eten?... Nou dat wilde manlief wel, want het vele lopen in het ziekenhuis had hem wel hongerig gemaakt. Ik had niet zo'n trek. Mijn gedachten waren bij het kindje.

Een verpleegkundige (?) vond dat het kraantje van het infuus dan maar wat verder open moest. Naar mijn gevoel had ze het volledig opengedraaid, want nog voor ik het wist ging er een wervelstorm door mijn lijf. De weeën waren binnen een mum van tijd niet meer op te vangen. Een lief broedertje kwam binnen om te vragen of ik nog iets nodig had. Ik weet dat ik op dat moment veranderde in een 'kreng'. Ik heb hem de deur uit geketterd. Arme jongen...

De verpleegkundige die binnen kwam zag in een oogwenk dat het zover was. Waar het personeel ineens vandaan kwam, was me een raadsel, want voordat ik het wist was mijn bed omringd door mensen. Ergens hoorde ik mijn man mopperen: 'Kon het niet wachten tot ik mijn toetje op had', bedoeld als grapje, maar op dat moment zeker niet grappig.

Na brommend als een beer te persen was er het hoofdje met donker haar te zien, zo vertelde men mij. Ik wilde het ook graag zien en zo rukte de verloskundige een grote spiegel van de muur. Ik heb er later nog erg om moeten lachen. 

Net voor tweeën, om precies te zijn twee minuten voor twee, werd onze kleine meid geboren. Wat waren we blij met haar. Ze was mooi, alles zat er op en aan en haar donkere kijkers keken al heel wijs de wereld in. Ik was verliefd op ons kleine wondertje.

We hadden bedacht dat als de baby een meisje zou zijn om haar Jessica te noemen. En als het jongen zou worden: Peter. In mijn gedachten had ik steeds een blond meisje zien lopen en de naam Jessica hoorde bij haar. Een naam die ik lang geleden al erg mooi vond. Echter, kijkend naar onze kersverse dochter kwam manlief met een hele andere naam. Wat ik van Karola vond? Ik keek hem aan... en was meteen verliefd op die naam. Ja, dat is wat de naam die bij dit kindje hoorde.

Het is 28 jaar geleden dat ik haar voor het eerst in mijn armen mocht houden. Ik was zo blij met haar. Het zonnetje in ons huis. Geluk... dat is wat ik voelde door merg en been.

Kleine meisjes worden groot. Karola heeft zich ontwikkeld tot een bijzondere jonge vrouw. Nog steeds mooi en haar donkere kijkers kijken nog steeds heel wijs de wereld in. Ik houd haar nog steeds graag in mijn armen en ben nog steeds blij met haar. En ja nog steeds het zonnetje in mijn huis...

Nu draagt ze zelf een kindje in haar schoot. Over een paar maanden is zij degene die naar het ziekenhuis gaat en het leven zal schenken aan een kleine jongen/meisje. Haar klein wondertje...  meteen verliefd op hem of haar. Het zonnetje in haar huis... en het geluk? Zeker weten.... door merg en been!

1986 - 1993

1993 - 2001

2002 - 2008

2009- 2014

Voelen

Ken je dat...? Al heel lang iets 'weten' en het volledig negeren? En dan komt er een dag dat iemand iets tegen je zegt waarop je beseft dat het o-zo belangrijk is voor je en dat je het eigenlijk al die tijd hebt geweten en het volledig genegeerd hebt?

Het overkwam mij verleden vrijdag. Ik had een afspraak met G. in verband met mijn deelname aan een onderzoek, waarover ik al eerder schreef. Al pratende kwamen we tot de conclusie dat ik weliswaar over een redelijk hoge mate van intelligentie beschik, maar dat ik niet zo bekwaam ben in voelen. Dat wil zeggen - ik ben me vaak niet bewust wat er in mijn eigen lichaam en geest omgaat. Verstandelijk weet ik het wel, maar ik kan er met mijn gevoel niet bij.

Lijnrecht daartegenover staat dat ik een gevoelige voelspriet heb voor anderen. Men hoeft mij niet zoveel te zeggen, ik ben gevoelig voor andermans verdriet, pijn of verlangen. Ik wil hiermee niet zeggen dat ik een zus van Jomanda ben. Ik blijf graag met twee voeten op de grond staan..... (no offence overigens). Waarschijnlijk ken je het zelf ook.... de sfeer die in de lucht hangt... ik vermoed dat mijn interne radio die frequentie makkelijk oppikt.

Mijn eigen frequentie daarentegen blijkt verstoord. Ik dreig te leven in mijn hoofd. Maak beslissingen door middel van mijn hoofd en ik heb mijn lichaam sinds lange tijd uitgeschakeld. Uiteraard is daar een reden voor, maar dat is hier even niet van belang. Waar het om gaat is dat ik al heel lang weet dat ik in mijn hoofd leef en mijn lichaam negeer en dat ik er al die tijd blind voor was en dat verleden vrijdag een kwartje viel..... Ik besefte wat ik al die tijd 'gemist' had. 

Een van de opdrachten van G. was om mij regelmatig de vraag te stellen: 'Hoe voel ik me?' en alle aandacht te richten op mijn lichaam. Kennis te maken met mijn emoties en te luisteren naar mijn lichaam, mijn intuïtie. Een paar keer per dag even stil te zijn en even naar binnen te keren. 

Grappig... in september start ik met de volgende module - mindfullness als basis. Het verbaast mij soms hoe het een met het ander samenvalt. De meester staat klaar op het moment dat ik iets moet leren.... mooi is dat!

Het valt voor mij (nog) niet mee om 'te zakken' in mijn lijf. Ik red me heel goed in mijn hoofd, maar mijn nek zit letterlijk vast (knakt en kraakt als ik mijn hoofd beweeg) en mijn schouders zijn gespannen. Het kost me moeite om daar doorheen te breken. Op dit moment klopt mijn hart rustig en mijn longen zuigen lucht met regelmaat naar binnen en/of blazen het naar buiten. Het lijkt alsof mijn lijf in ruststand staat. En toch ken ik onrust. Ik weet dat als ik dadelijk naar bed ga, mijn benen en voeten de drang hebben om nog een hele poos te bewegen. 

Emoties.... als ik dat zou kunnen uittekenen, dan zou ik een zee schilderen met hoge golven als een storm op zee en rustig rollende golven aan de kust. Vooral de afgelopen weken vierden emoties hoogtij. Ik was verdrietig vanwege het vele slechte nieuws dat ons ter oren kwam. Naast de bijna 200 zwarte wagens die ik voorbij zag trekken, was het de verdrinking van een 6-jarig manneke (J.) voor mij de druppel. Vervolgens kende ik vreugde vanwege de stappen die ik nu maak en ken ik angst voor wat me in de komende weken te wachten staat. Het valt niet mee om te luisteren naar je lichaam als je emoties zo heen en weer geslingerd worden.

De realisatie dat er emoties zijn en het doorvoelen van deze emoties maakt dat ik meteen ook besef dat ze er mogen zijn. Ik mag me verdrietig voelen... het doet pijn om het verdriet van de ouders van J. te zien. Verlies brengt verdriet. En dat mag. Dat er vreugde is doet me goed en dat er angst is... ook dat mag. Deze week de angst onder de loep nemen... hoe gegrond is de angst?.... En plots was ik weer terug in mijn hoofd!

Echt voelen is voor mij een uitdaging. Een uitdaging die ik wel wil aangaan. Ook al heb ik het jaren voor me uitgeschoven, uitgesteld, genegeerd... het hoort wel bij de vrouw die ik ben. Het is dus niet zo zeer een kwestie van aanleren, dan wel toelaten. 

Ken Uzelve

'Ken uzelf' (γνῶθι σεαυτόν) stond er gegrift op het fronton van de Apollotempel van Delfi. Uit meerdere quoteringen blijkt dat waarlijk zichzelf kennen als het moeilijkste wat men kan verwezenlijken werd beschouwd. (Thales van Milete uitte dit als antwoord op de vraag of er iets echt moeilijk kon zijn). Ook wordt dit gezegde wel aan Socrates toegewezen, die er ongetwijfeld vaak mee dweepte. (bron: Wikipedia)

Het verbaast mij dan ook ten zeerste als mensen neigen te zeggen dat zij zichzelf goed kennen. De vraag die voor mij rijst is wat zij verstaan onder 'zichzelf goed kennen'. Het is het programmeren dat ik, als mens, heb ondervonden in mijn leven door ouders, school, kerk en maatschappij waardoor ik twijfel aan wie ik werkelijk ben. Ik heb al vroeg geleerd mezelf aan te passen, te voldoen aan verwachtingen van ouders, leerkrachten, collega's, kerk en vriendinnen. Immers ik wilde aardig en lief gevonden worden. Ik heb geleerd om assertief te zijn.  Hoe vaak hoorde ik: 'Doe toch normaal'? Of je wilde of niet, je hebt je aangepast aan wat men normaal (= wat het merendeel doet) vindt en vooral niet af te wijken van de rest. Dit heet opvoeding. Het bijbrengen van normen en waarden.

Om jezelf werkelijk te leren kennen houdt in dat je jezelf in principe zou moeten ontdoen van alles wat men je verteld heeft.  Van alles wat als normaal geldt en niet afwijkt. Loslaten wat goed is in je ogen en wat niet goed is. Niet te oordelen. Niet over anderen, niet over jezelf. Je zogenaamde normen en waarden opzij zetten. Zonder enkele schaamte of angst naar jezelf durven te kijken. Als naar de blote baby, onbeschreven, schoon, rein. 

In mijn persoonlijk proces ontdekte ik hoezeer ik geleefd heb voor anderen. Niet geleefd voor mezelf. Ik heb de rol gespeeld waarvan ik dacht dat ik ze zo hoorde te spelen. Van dochter tot zus, van vriendin tot collega, van echtgenoot tot moeder. Ik wist niet beter dan dat ik dacht dat het zo moest. Authenticiteit.... een woord dat ik niet kende. De vraag is voor mij: wie heeft mij werkelijk gekend? Ik was niet bepaald in harmonie met mijzelf. Die disbalans heeft gemaakt dat ik niet altijd even gelukkig was met mezelf.

Hoe kan een mens zeggen dat hij zichzelf kent als er een dikke laag 'programmering' over hem heen geplamuurd is.... ?

Je hoort mij nu niet zeggen dat die plamuur perse slecht was/is, maar waar het mij omgaat is dat de pure ik... de pure ego van de mens haast niet te traceren is. Of in ieder geval voor weinigen van ons.

We denken wel dat we onszelf kennen. Als dat zo zou zijn, hoe komt het dan dat wij het zo moeilijk vinden om kritiek van anderen te horen? Waarom vinden wij het zo moeilijk om onszelf kwetsbaar op te stellen? Waarom zijn wij bang om een 'watje' te zijn? Al deze vragen zijn vaak de triggers voor onze boosheid of angst. En meest van al... waarom willen we zo graag aardig gevonden worden door anderen? Waarom twijfelen we en kijken sommigen van ons naar boven voor een goedkeurende knik van God?

Het is een levenslange 'taak' om jezelf goed te leren kennen. In mijn proces om mezelf te leren kennen , in mijn groei hierin, heb ik ontdekt hoeveel we op elkaar lijken. Ik heb empathie ontwikkeld, waardoor ik beter in staat ben anderen te doorgronden, te begrijpen wat hij/zij voelt. Nieuwsgierig te zijn naar de ander en hem/haar de ruimte te geven die hij/zij nodig heeft. Ik zie in hoe belangrijk het is om vooral niet te oordelen. Het is niet nodig om iemand langs de meetlat te leggen en hem/haar als goed/slecht te bestempelen. Meer en meer zit ik in het proces om open te staan voor anderen, wat opnieuw leidde naar het open te staan voor mezelf. Proberen minder kritisch te zijn over mezelf. Lief te zijn voor mezelf... 

Dit is wat ik voel als ik denk aan het grootste gebod. God liefhebben boven al en je naaste liefhebben als jezelf.

Om te kunnen voldoen aan dit gebod is het, in mijn ogen, noodzakelijk jezelf te leren kennen. Hoe anders kan je je naaste liefhebben als je niet weet hoe jezelf lief te hebben. Immers je kent de werkelijk ik in jezelf niet.

Ken uzelve.... al in de tijd van Socrates een hele opgave. En dat zal het altijd blijven.

Stepping stones

Soms is het leven zo onvoorspelbaar. Onverwachte momenten, onverwachte uitspraken die je leven kleur geven. In mijn geval waren het woorden van F., die mij inspireerden en mij nieuwe gedachten gaven met betrekking tot mijn toekomst. Een toekomst die tot op heden zo onzeker leek.

Binnen afzienbare tijd zal mijn uitkering stoppen en het vooruitzicht te leven van slechts een inkomen doet me huiveren. We bezuinigen... en dat bezuinigen zal nog drastischer moeten, willen we uit de schulden blijven. 

Het vinden van een nieuwe baan is niet erg makkelijk in deze tijd. Ik ben een vrouw van 50. Voor veel werkgevers te oud - al durven ze dat niet in je gezicht te zeggen. Meestal hoor je dat je niet past binnen het team........  Afgezien van het dit alles is het feit dat ik gekampt heb met depressies in het verleden voor een eventuele nieuwe werkgever niet erg aantrekkelijk. Ik ben me daarvan bewust. Diep in mijn hart wil ik ook geen werknemer meer zijn en hoop ik een andere bron van inkomsten te vinden. 

Vandaag belde ik haar om te vragen hoe het met haar ging. Ze is net geopereerd aan een nekhernia en de ziekte MS maakt het leven voor haar niet bepaald erg makkelijk. Ze kan niet meer werken en ze leeft van een minimaal inkomen. Haar oude computer heeft het bijna begeven, maar er is geen geld voor een nieuwe. Ik zou haar graag willen helpen, maar ik heb nog niet bedacht hoe.

Voordat ik het wist praatte ze niet meer over zichzelf, maar was haar focus op mij gericht. Hoewel we in en uit elkaars leven gelopen zijn in de afgelopen veertig jaar en ik eigenlijk niet verwachtte dat zij mij goed kende, waren het haar inzichten die mij tot denken stemden. Ze sprak over mijn depressies als een leerschool, een grote verandering, die ik nodig heb om een volgende stap te kunnen nemen. Iedere keer als ik met haar praat krijgen woorden kleuren en zie ik beelden. In dit geval zie ik een kolkende rivier, met grote 'stepstones' die ik ga nemen om het pad aan de overkant te bereiken. De overkant is voor mij nieuw en kleurrijk.... heel uitnodigend. Wat mij tegenhoudt is het kolkende, koude water. Ik weet dat als ik mijn evenwicht niet weet te bewaren dat ik in het water val en meegevoerd wordt naar een richting die ik niet fijn vind. Ik hou niet van water en zeker niet als het zo koud is.

De overkant is weliswaar uitnodigend, maar het is ook nieuw, onbekend terrein. Uitnodigend omdat dit de plek is waar ik die dingen kan doen die mij gelukkig maken. Het pad is gemaakt van 'passie'. Passie die ik vind in schrijven en passie voor mijn studie, c.q. counseling. Ik vroeg mij af ik mijn passies niet kan combineren of kan gebruiken ten behoeve van een zelfstandige bron van inkomsten. 

Zoals ik al schreef inspireerde F. mij met haar gedachten. Na ons gesprek heb ik een enquete samengesteld. Een enquete die ik kan gebruiken voor mijn portfolio  en naar gelang welke antwoorden ik terug mag ontvangen, zullen zij mij verder helpen bij mijn toekomstplannen. 

Heeft u overgewicht of bent u obese? Zo ja, wilt u dan de tijd nemen om tien vragen te beantwoorden. Het is een anonieme enquete. Ik kan u op geen enkele manier benaderen. Mocht u toch graag een bericht willen achterlaten, doe dat dan op mijn emailadres: annelise777@gmail.com.
Alvast bedankt!!

Link enquete

Zussen voor het leven

Mijn kleine zusje Ingrid en ik (1982)

Zo ontroerd door de brief die zij mij in mijn handen duwde toen we afscheid namen. 'Thuis lezen', zei ze. En ik begrijp nu waarom. Mijn ogen stonden vol tranen, nadat ik de brief vanmorgen, alleen in een rustige huiskamer, las. Een brief, zo oprecht, zo liefdevol en zo.... zij! Ik weet dat elk woord oprecht is en diep uit haar hart komt. Wat mij het meest raakte was dat ze mij haar zus noemde. Haar grote zus.

Gevoelsmatig klopte dat voor honderd procent. Biologisch is ze dit niet, maar gevoelsmatig is zij vanaf den beginne mijn kleine zusje geweest. En kleine meisjes worden groot. We zijn nu elkaar gelijke. Soms ligt mijn hoofd op de schouder van mijn ooit-eens-kleine-zusje. Ik besef hoe bijzonder het is wat wij samen hebben. Zoals zij zelf schrijft: 'Wij zijn zussen voor het leven'.

De emoties die ik voelde lieten me weten dat de pillen die ik slik voor mijn depressie mij niet compleet afvlakken. Iets waar ik zo bang voor was. Integendeel mijn emoties voelen echter dan ooit van te voren. Ik besef ook dat emoties er mogen zijn en dat ik me niet hoef te schamen voor mijn gevoelens.

Elke dag gaat het beter. Ik doe meer, lach meer en ja, ik geloof dat ik weer weet wat genieten is. Ik ben eerlijker... niet alleen naar mezelf toe, maar ook naar de mensen om mij heen. Dit is wat ik wil zijn. Sterker nog, dit is wat ik ben. Het is slechts de chaos die ik (nog) niet heb overwonnen, wat mij dagelijks confronteert met mijn 'zwakke' kant.

Terwijl ik vandaag nadacht over het waarom haar brief mij zo raakte, besefte ik wat zussen-zijn voor mij betekent. Ik heb altijd een grote behoefte gehad aan een goede relatie met mijn broers en zussen. En hoewel ik uit een familie kom waarin ik goed bedeeld ben (twee broers, twee zussen) is er slechts een zus met wie ik de kans gekregen heb om een relatie mee op te bouwen. 

Mijn jongste zus Sylvia en ik (Kerst 2012)

Deze relatie is tot stand gekomen door elkaar af te tasten, veel met elkaar te praten, eerlijk durven zijn en vooral het kwetsbaar opstellen heeft gemaakt dat we zijn waar we nu zijn. Zij betekent zoveel voor me. We komen steeds meer tot de ontdekking hoeveel we op elkaar lijken en eigenlijk ook weer niet. Ik word  niet meer boos als ze me uitlacht en zij zwijgt als ik met overtuigingen om haar oren zwaai. 

We komen uit een 'nette' familie. Onze ouders hebben hun best gedaan om ons dusdanig op te voeden, zodat we ons staande zouden weten te houden in deze maatschappij. Er is echter iets waarmee ik worstel en dat is gehecht zijn. Op een of andere manier heb ik niet geleerd om een (fijne) zus te zijn. Ons gezin lijkt uit elkaar te vallen. Mijn moeder heeft tot haar laatste dag geprobeerd om ons bij elkaar te houden, maar blijkbaar is daar geen behoefte aan. 

Een van hen verwijt mij dat ik, als kind, veel fantasie had en dat ik leugens vertelde. Ik heb me daar schuldig over gevoeld. Door mijn opleiding weet ik nu dat kinderen een reden hebben als ze liegen/fantaseren over dingen die er niet zijn. Ik kan het van mezelf accepteren. Of hij/zij dit ook kan? Ik weet het niet.

Ik zie veel fijne gezinnen om me heen. Het lijkt zo anders als bij ons thuis. Ik kijk met afgunst naar de gezinnen waar broers en zussen echt van elkaar houden en de wereld voor elkaar over hebben en ik besef dan dat ik dat niet heb, maar ook niet ben.

Heel lang waren mijn verwachtingen naar elke broer of zus hoog gespannen. Ik wilde zo graag een relatie met hen, maar voelde me afgewezen. Mijn gedachten en gevoelens omtrent hen, maakte dat mijn energieleven uit balans raakte. Het kostte me meer dan dat ik terug kreeg. Ik besloot enkele jaren geleden om het te laten zijn voor wat het is en me te focussen op andere dingen die mij wel energie gaven. Het hielp, maar toch was er altijd een verlangen dat niet verzadigd kon worden. 

Op dit moment focus ik me op mijn eigen kinderen, mijn kleinkinderen en hen die wel mijn 'zus' (of broer) willen zijn. Vrienden voor het leven. De lege plek wordt gedeeltelijk opgevuld, de behoefte wordt gedeeltelijk bevredigd. Echter, ik blijf iets missen.

Dat is wat ik nu begrijp. Emoties vanwege de oprechte vriendschap, intense liefde die mijn zusje en ik delen, maar het is dezelfde brief die niet alleen nadruk legt op wat ik heb, maar ook op wat ik niet heb. Of misschien wel nooit heb gehad. Het legt de nadruk op wat ik beteken voor de ander, maar ook op het niets betekenen voor een ander. Ik heb nooit geleerd om zus te zijn, maar wat niet is, kan nog worden....  (of is het beter mijn verwachtingen bij te stellen?)